Chris de Stoop - Dit is mijn hof

Op de valreep toch nog een Vlaams boek. Een echt Vlaams boek. Want niet alleen is de auteur een Vlaming, ook de beschreven gebeurtenissen vinden voornamelijk plaats in Vlaanderen: in de streek in het Waasland die grenst aan de Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen. Hoewel het een zeer persoonlijk boek is geworden, heeft het een veel grotere reikwijdte. Het kreeg in Nederland veel aandacht, maar het verdient het zeker ook in Vlaanderen gelezen te worden.
Chris de Stoop is auteur en journalist. Hij schreef verschillende non-fictie boeken over in België spraakmakende onderwerpen, zoals Ze zijn zo lief meneer over vrouwenhandel. Vijftien jaar geleden trok de Stoop zich al eerder een jaar terug in een polderdorp, Doel, dat moest wijken voor industrie en haven. Hij schreef er zijn boek De bres. "Het is zijn betrokkenheid die De bres tot een meesterwerk maakt", schreef auteur Hans Warren toen.

Samenvatting

De Hedwigepolder, de beroemdste polder van de lage landen, schrijlings op de Zeeuws-Vlaamse grens, moet en zal onder water worden gezet. Deze polder is symbool geworden voor het oude boerenland dat moet wijken voor nieuwe natuurgebieden. Dit raakt de bevolking diep in de ziel.
Schrijver Chris de Stoop, boerenzoon uit de streek, keert terug naar de ouderlijke hoeve, die van de ene op de andere dag leeg is komen te staan. Terwijl hij de boerderij bestiert, ziet hij hoe het landschap om zich heen verandert. Hij is zo iemand die nog in vervoering kan raken van een mooi gevormde koe. Hij kan nog lyrisch worden over een vers geploegde akker. De auteur ziet om naar het boerenleven dat het land maakte tot wat het was, duizend jaar lang. En hij kijkt met verbijstering naar het geradbraakte land dat het geworden is.
Dit is mijn hof is een aangrijpend, persoonlijk relaas over het ellendige verdwijnen van de boeren, iets wat zich nu overal in Europa voordoet, maar nergens zo schrijnend als hier. (Achterzijde kaft).

Leeservaring

Heel Nederland kent de naam van de Hedwigepolder, maar weinigen hebben er iets meer van gezien dan wat luchtbeelden tijdens het journaal. Al wonen wij pas 10 jaar in Zeeuws-Vlaanderen, wij zijn er verschillende malen op bezoek geweest en hebben er rondgewandeld en met eigen ogen kunnen zien, dat dit een prachtige gebied is. Zonde om dat onder water te zetten. En waarvoor? Omdat België ons verplicht de Westerschelde uit te diepen. De natuurschade die dat oplevert, moet gecompenseerd worden door de polder af te graven en onder water te zetten. Hoe krankzinnig de hele toestand is, mag blijken uit het feit, dat er inmiddels langs de Zeeuws-Vlaamse oevers van de Westerschelde damwanden nodig zijn om te voorkomen dat de dijken in de steeds dieper wordende, schurende geulen dreigen te storten. Wordt het niet eens tijd te stoppen met het uitdiepen? Kan Zeebrugge niet beter uitbreiden i.p.v. de Westerschelde nog verder te beschadigen en dat vervolgens weer te compenseren?

Goed, dat was een zijsprongetje. Want hoewel dat achter op het boek staat, gaat het nauwelijks over de Hedwigepolder. Het gaat over de geboortegrond van Chris de Stoop in de aangrenzende polders in het Waasland. En eigenlijk zijn die verhalen daarover nog veel schrijnender en ongelooflijker dan die over de Hedwigepolder.
Chris de Stoop vertelt ons de geschiedenis van zijn hof (zoals een boerderij in deze streken genoemd wordt) en streek, verweven met de levensgebeurtenissen van hemzelf en zijn familieleden. Het is een prettig leesbaar verhaal geworden, waarbij je soms hoofdschuddend constateert hoezeer in België de overheid, de industriëlen en de havenbaronnen, gesteund door de natuurlobby, blijkbaar ongestoord hun gang kunnen gaan. Zo erg is het hier niet. Nog steeds worden er rechtszaken gevoerd en al zal het helaas niet meer terug te draaien zijn, het gaat wel volgens de rechtsregels die we nu eenmaal met elkaar hebben afgesproken. Ruim tien jaar geleden hebben er enkele mensen zitten slapen en daar plukken we nu de wrange vruchten van. Al vraag ik me af wat er gebeurt, als we gewoon weigeren nog mee te doen... (voor het volledige verhaal kun je terecht op Wikipedia). 
Het laatste jaar van de Hertogin Hedwigepolder kun je volgen via: http://www.standplaats-hedwige.info/. Daar o.a een interview met Chris de Stoop over zijn boek en leven.

In het boek vertelt hij hoe zijn ouders op de boerderij kwamen, hoe het was voor hem en zijn broer om er op te groeien. Hoe ze elk hun weg gingen, hij de journalistiek in, zijn broer als boer op de hof, na de dood van hun vader. Hoe moeder na een beroerte naar een verzorgingshuis moest en de broer eenzaam achterbleef. Hoe de bureaucratie en de eenzaamheid er tenslotte mede oorzaak van werden dat de broer zelfmoord pleegde en hijzelf zich genoodzaakt zag het boerenhof zo goed mogelijk, afbouwend, draaiende te houden.
Daardoorheen maken we mee hoe de omgeving verandert. Dat is een ingrijpender verhaal dan dat van de Hedwigepolder. De Hedwigepolder dateert van 1907, de polders in Vlaanderen zijn honderden jaren oud. Er gaan waardevolle cultuurhistorische elementen verloren, rijke akkergrond wordt afgegraven en tot moeras gemaakt, er worden sociale structuren vernietigd en hele gemeenschappen worden ten gronde gericht. Het geeft de ongelijke strijd weer tussen overheid en bewoners. (Voorbeeld: eerst een historisch waardevolle boerderij slopen, voor de rechter uitspraak kan doen en als de boer in het gelijk gesteld wordt, beloven het weer op te bouwen, maar zolang wachten dat herstel niet meer mogelijk is.) Het betreft ook een veel groter gebied dan in Nederland, met veel meer bewoners. In dat gebied ligt ook Doel, een ten dode opgeschreven plaatsje, waar nog steeds enkele bewoners krampachtig proberen het tij te keren. Triest is ook dat enkele boeren al vaker elders in de streek zijn onteigend.

Het is een pijnlijk verhaal geworden van monddood gemaakte en machteloze mensen. En terwille van wat? Het oude cultuurlandschap was ook waardevol, was in feite ook natuur. Nu is er vastgesteld hoeveel vogels er moeten komen van bepaalde soorten, die aantallen moeten gehaald worden i.v.m. de subsidie, maar vogels laten zich niet dwingen en als je vossen met schrikdraad buiten het broedgebied moet zien te houden? Waar ben je dan mee bezig?

De voorbeelden en verhalen zijn soms ongelooflijk. Hoe frustrerend is dat alles. Toch is het goed er kennis van te nemen. En de literaire stijl waarin het opgeschreven is, maakt dat een niet onplezierige bezigheid.

Het boek bevat een flinke literatuurlijst, waarin ik enkele eerder op dit blog besproken boeken terug vond (bv. Lizzy van Leeuwen - De hanenbalken). Zowel romans over het onderwerp, als wetenschappelijke titels en historische bijdragen vinden daarop een plekje. Voor wie meer wil lezen. En dat wil ik eigenlijk best wel. Voorin staat, heel handig , een kaartje om je tijdens het lezen te kunnen oriënteren.

Chris de Stoop - Dit is mijn hof. Amsterdam, De Bezige Bij, 2015. Geb., met stofomsl., 286 pg., met lit. opg. en kaart. ISBN: 978-90-234-9321-1.


 Ik las dit boek als 41/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).

© JannieTr, december 2015.