woensdag 10 februari 2016

Alex Boogers - Wanneer de mieren schreeuwen

Zoveel schrijvers, zoveel boeken, dan mis je wel eens wat, zelfs als je je beperkt tot de Nederlandse literatuur. Maar nadat ik De lezer is niet dood van Alex Boogers (KLIK HIER) had gelezen, begreep ik dat ik nog wat in te halen had. Dus meteen maar Wanneer de mieren schreeuwen geleend in de bieb. Ik werd niet teleurgesteld. Toen nog datzelfde weekend het VPRO-programma 24 uur met....Alex Boogers (KLIK HIER) uitgezonden werd, was ik helemaal verkocht. Van deze schrijver wil ik nog veel meer lezen.

Samenvatting

Wanneer de mieren schreeuwen herinnert ons eraan hoe fragiel het leven is, en hoe gebeurtenissen op onvoorspelbare wijze kunnen samenvloeien. Alex Boogers baseerde deze indringende novelle op de tragische dood van de Rotterdamse jongen Sedar Soares. Op 1 februari 2003 verliezen zeven mensen het leven in een spaceshuttle, tijdens een missie die de mensheid iets moet leren over de geheimen van het universum. Op dezelfde dag speelt een jongen met zijn vrienden in de sneeuw op het parkeerdek bij een metrostation. Ook hij zal die dag niet overleven. In Wanneer de mieren schreeuwen krijgt het dertienjarige voetbaltalent Socrates een stem via zijn neef Gabriel. Het is het verhaal van een jongen die eindeloos op straat voetbalt, interesse krijgt in meisjes, en ervan droomt om profvoetballer te worden, net zoals al die andere jongens, tot die ene dag.(Bibliotheek/ebooks). 

Leeservaring

De beide gebeurtenissen waartussen een verband gelegd wordt in dit verhaal, staan me nog helder voor de geest. Je gelooft je ogen niet, als je op tv ziet wat er gebeurt met de spaceshuttle. Maar minstens even verbijsterd was ik door het bericht dat een 13-jarige jongen werd doodgeschoten vanwege een sneeuwbal. Ook dat was moeilijk te geloven en onverteerbaar. Ik ken de plek waar het gebeurde, misschien speelt dat mee, omdat zich dan een film in hoofd af gaat spelen. Dat het op dezelfde dag was, is me niet eerder opgevallen. En net als in het boek kende ik niet de namen van de omgekomen astronauten, maar wel die van Sedar Soares.

In het verhaal wordt Sedar consequent Socrates genoemd. Aanvankelijk dacht ik dat dat was omdat er een enigszins geromantiseerd verhaal was gemaakt van de gebeurtenis. Maar Socrates blijkt Sedars tweede voornaam te zijn: hij is vernoemd naar een bekende Braziliaanse voetballer. Aan het einde van het boek laat Alex Boogers nog weten dat hij veel dank verschuldigd is aan de familie van Sedar voor de hulp en medewerking. Dat maakt duidelijk dat de novelle minder geromantiseerd is, dan ik dacht. 

Het verhaal wordt verteld door een schrijver die een lezing gaat geven aan een groep studenten. Met als strekking: "als je iets wilt bereiken, dan kun je dat ook, als je er maar helemaal voor gaat". Meestal gebruikt hij daar voorbeelden bij van bekende personen (Mohammed Ali of John Irving). Hij zit in de taxi bij Gabriel (de oom van Socrates). Hij voelt aan dat Gabriel op het punt staat hem een verhaal te vertellen en probeert hem de ruimte daarvoor te geven. En dan komt het verhaal waarover Gabriel 10 jaar gezwegen heeft. "U heeft het mis", zei hij. "Je bereikt niet altijd wat je wilt. Sommige botsingen zijn zo groots dat je uit je baan wordt geslingerd, in sommige gevallen voorgoed." De schrijver zegt dat hij luistert, maar de chauffeur zegt: "Vergeet het, niemand luistert". En toch vertelt hij en de schrijver is er zo van onder de indruk, dat hij zijn lezing helemaal omgooit en het verhaal over Socrates aan de studenten vertelt. 

Daarin klinkt de motivatie om het verhaal te schrijven van A.B. zelf door: "Ergens ligt er altijd een verhaal op je te wachten dat je niet zo zeer wilt horen, maar dat je nodig hebt, op de een of andere manier. Het geeft je iets." En een stukje verder, tegen de studenten: "Op dit moment is de geschiedenis van Socrates het enige verhaal dat ik wil vertellen. Ik hoorde over hem onderweg hiernaar toe, en ik krijg hem niet meer uit mijn hoofd. Nu weet ik niet wat ik er mee bereik, of wie ik ermee bereik. Dat is ook niet het belangrijkste, denk ik. Wie weet hoever de echo reikt?"


Hier klinkt voor mij de echo uit De lezer is niet dood. Voor iedereen ligt er ergens een verhaal waarin hij zich thuis voelt, dat hem helpen kan te geloven in de toekomst, hoe uitzichtloos alles ook lijkt.

Het gesprek tussen de twee mannen komt langzaam op gang en wordt tenslotte het verhaal van Gabriel over Socrates. Maar ook over dat van zijn familie, over de Kaapverdiaanse gemeenschap, over voetbaltalentjes, over onrecht, over discriminatie en over moeders die er alles voor over hebben hun kinderen een betere toekomst te geven. Je zou verwachten dat de voorkennis over het lot van Socrates het verhaal minder spannend zou maken. Het tegendeel is waar: de jongen komt meer en meer tot leven in een liefdevol verteld verhaal dat je het liefst zou willen stilzetten vóór het onontkoombare, tragische einde.

Het verhaal van Socrates komt keihard binnen, maar ook de nasleep doet pijn: de dader is bekend, maar kan niet opgepakt worden. "Ik heb nog altijd niet leren haten", zei hij uiteindelijk. "Dat is knap niet? Een herinnering levend houden doe je niet door te haten. Ook niet door iemands naam uit te spreken. Daar is meer voor nodig". Voor Gabriel  en de familie doet het er niet toe wie de dader was en waarom hij schoot. "Ik geef die naam geen inhoud, geen betekenis. Hij zal niet in één adem genoemd worden met de naam Socrates."

Als je er voor open wilt staan en echt wilt leren te luisteren en opmerkzaam te zijn voor dit soort belangrijke verhalen dan kun je zelfs "de mieren horen schreeuwen". Zoals in het verhaal over een boeddhistische monnik dat Gabriels vader hem vertelde.
 
Die overgevoeligheid voor schreeuwen, ik moest er toch even aan denken, toen ik 24 uur met....Alex Boogers zag. Wat een prachtmens!

Alex Boogers - Wanneer de mieren schreeuwen. Amsterdam, Podium, 2013. Pb, 135 pg., isbn: 978-90-5759-612-4.

© JannieTr, februari 2016.

Ik lees Nederlands 2016: 9/35. 

2 opmerkingen:

  1. Geweldig, wat een held; Alex Boogers. Heb afgelopen jaar twee boeken van hem gelezen. Ik had 24 uur met... gemist en nu door jouw bloglink teruggekeken. Dank! (en ja... ik wil ook méér van hem gaan lezen)

    BeantwoordenVerwijderen