woensdag 29 mei 2013

Carolijn Visser - Argentijnse avonden



Mei 2013 - waardering: 8.

Inleiding

Carolijn Visser heeft de VPRO Bob den Uyl Prijs 2013 gewonnen met haar boek Argentijnse avonden. Dat is de prijs voor het beste Nederlandstalige reisboek uit het afgelopen kalenderjaar (2012). Er is een bedrag van 7500 euro aan verbonden. De jury, die bestond uit voormalig politicus Job Cohen (voorzitter), VPRO-hoofdredacteur Karen de Bok, schrijver Christine Otten, schrijver Pauline Slot en journalist Laura Starink, koos de winnaar uit zes genomineerden (Geert Mak, Pascal Verbeken, Fred de Vries, Maarten Zeegers, Monique Samuel en Carolijn Visser). Het is de tiende keer dat de prijs werd uitgereikt.
Visser won de prijs voor haar verhaal over het leven van Rinus van Mastrigt en zijn twee dochters. Rinus vertrok in 1937 naar Batavia om werk te zoeken. Geld voor de overtocht had hij niet, dus hij ging op de fiets. Zijn twee dochters werden daar geboren, maar al snel na de oorlog besloot Rinus het geluk in Argentinië te zoeken.
'Het harde bestaan op de pampa's, de moeizame relatie tussen de grillige vader en zijn dochters, en de onbekende geschiedenis van de Nederlandse kolonie in Argentinië, wist Visser met haar vakmanschap, passie en stijlvastheid tot een schitterend verhaal te smeden', luidt het juryoordeel.

Samenvatting

Maart 2006: De Hollandse consul, Ida van Mastrigt, bereidt zich voor op het bezoek van koningin Beatrix, kroonprins Willem-Alexander en Máxima aan de Hollandse kolonie van Tres Arroyos, vijfhonderd kilometer ten zuiden van Buenos Aires. Zestig jaar geleden, als verweesd meisje van tien, belandde Ida hier met haar zusje Miep op de kostschool bij meester Slebos. Ida's familiegeschiedenis is een verbazingwekkend relaas dat de lezer de halve wereld over voert: haar vader Rinus stapt in de crisisjaren van de vorige eeuw op de fiets om zijn geluk in Nederlands-Indië te beproeven, bouwt daar een bestaan op met zijn Rotterdamse verloofde en wordt vervolgens door de Japanners geïnterneerd, om na de oorlog zijn vrouw terug vinden aan de zijde van een ander. Ida en haar zusje worden op de boot terug naar Holland gezet en gaan bij hun grootouders in Rotterdam wonen. Daarna wil Rinus een nieuw leven opbouwen in booming Argentinië, de meisjes moeten mee. Omdat hij hard moet werken kan hij niet voor ze zorgen. In Tres Arroyos worden zij liefdevol opgenomen door de gereformeerde nazaten van Hollandse en Friese landverhuizers. Als de meisjes na hun schooltijd weer bij hem gaan wonen, blijkt alle meegemaakte ellende teveel en is hun verhouding voorgoed verziekt. Ida trouwt met de zoon van een van de landverhuizers, wordt boerin, brengt vier kinderen groot en vervult daarnaast de functie van consul. Trots leidt ze bezoekers langs de Hollandse school, de kerk en de coöperatie. (Uitg. Augustus).


Leeservaring

Is Argentijnse avonden, van de Zwart Janstraat naar de pampa van Carolijn Visser eigenlijk wel een reisboek? Bij een reisboek denk ik in principe aan een verslag van een reis die door de schrijfster zelf is gemaakt. Maar dat ligt in dit geval anders. Tijdens het interview met Brands op zondagmorgen 19 mei 2013 in zijn TV-boekenprogramma vertelt ze daar zelf over:

"Ik was in Argentinië op zoek naar een verhaal. Ik had gehoord dat daar een Hollandse kolonie bestond: Tres Arroyos. Toen ik dat aan  de Nederlandse consul ter plaatse Ina van Mastrigt vertelde, zei ze me dat ze een verhaal voor mij had. Een totaal ander verhaal, dan ik gedacht had te zullen vinden. En ook een verhaal dat niemand zou kunnen verzinnen: het was zo bijzonder dat het nooit als roman geschreven had kunnen worden, omdat niemand het zou geloven."

Voor het schrijven van het boek maakte Visser gebruik van de verhalen van Ina, haar zus Miep en andere familieleden, vrienden en kolonie-inwoners. Maar ook van de uitgebreide documentatie, in de vorm van o.a. vele brieven van Rinus en foto's, die de dochters, ondanks hun moeilijke verhouding met hun vader wel hebben bewaard. Aan de hand van het verloop van het leven van Rinus en zijn dochters maakt de lezer een wereldreis: van Rotterdam naar Nederlands-Indië en later in Indonesië, terug naar Rotterdam, en dan naar Argentinië: Buenos Aires en Tres Arroyos. De beschreven belevenissen binnen de Hollandse gemeenschap laten ook ruimte voor het verhaal van degenen die besluiten terug te keren: naar bv. de Achterhoek. En daar een nieuwe (Spaans sprekende) gemeenschap vormen en met heimwee denken aan de Argentijnse avonden....

Dus toch een reisboek? Ik houd niet zo van hokjes, maar ik voel er veel voor dit boek in te delen bij de literaire non-fictie. Carolijn Visser blijkt een rasvertelster. Al het aan haar toevertrouwde materiaal: de verhalen, documenten en foto's, heeft ze verwerkt tot een zeer prettig leesbaar verhaal. Het is geen roman, maar het boek leest wel bijna zo. Nergens treedt de schrijfster zelf op, ze is op de achtergrond aanwezig als een soort van alwetende verteller. Onzichtbaar reist ze met Rinus mee, citeert onnadrukkelijk uit zijn brieven, vertelt wat er ondertussen met de andere familieleden gebeurde. Past als een regisseur de beelden in elkaar die ons het indrukwekkende verhaal van dit gezin vertellen. Daarbij oordeelt ze niet, laat de conclusies over het handelen van de vader en anderen over aan het oordeel en inlevingsvermogen van de lezer, ze registreert slechts. Maar wel op een manier die raakt: die 2 kleine meisjes (7 en 9 jaar) alleen op dat schip naar Holland bv.: Ina's herinneringen feitelijk weer gegeven, maar toch zo treffend dat je er van volschiet.

Beter dan de jury van de Bob den Uylprijs kan ik het niet zeggen:

Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam, zei Bob den Uyl eens. Het typeert het boek, waarin Carolijn Visser het bizarre verhaal van Rinus van Mastrigt beschrijft, als aanloop naar de goeddeels onbekende geschiedenis van de Nederlandse kolonie in Argentinië. Carolijn Visser is de ideale reisleidster die niet zichzelf maar anderen op de voorgrond plaatst. Haar vakmanschap, passie voor haar onderwerp, stijlvastheid en compositorische gaven hebben een schitterend boek opgeleverd dat de jury om die redenen bekroont met de VPRO Bob den Uylprijs 2013.

Als er leesclubs zijn die reisboeken tot thema maken voor hun leesseizoen, dan is dit een ideaal boek. Het is verrijkend om het te vergelijken met andersoortige reisboeken, die uiteraard ook allemaal hun eigen kwaliteiten hebben. Wie invalshoek, uitwerking en compositie, taalgebruik, perspectief en leesbaarheid wil vergelijken heeft in dit boek een bijzonder voorbeeld van literaire non-fictie.

Carolijn Visser - Argentijnse avonden, van de Zwart Janstraat naar de pampa. Amsterdam, Augustus, 2012. Geb., 253 pg., foto's,. ISBN: 978-90-457-0520-0.

©Jannie Tr, 29 mei 2013.



3 opmerkingen:

  1. Hello, I am an Argentinian poet living in The Netherlands, and I would love to red this book. Unfortunately, my Dutch is still very basic. Do you know if the book has been translated to Spanish or English?
    I am very grateful for this information.
    marianarosa3108@gmail.com

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Hello, I am an Argentinian poet living in The Netherlands, and I would love to red this book. Unfortunately, my Dutch is still very basic. Do you know if the book has been translated to Spanish or English?
    I am very grateful for this information.
    marianarosa3108@gmail.com

    BeantwoordenVerwijderen
  3. pronto en español bajo el titulo "la Consul holandesa"

    BeantwoordenVerwijderen