vrijdag 29 augustus 2014

F. Springer - Met stille trom



Augustus 2014 – waardering: 7,0.

Inleiding

F. Springer is het pseudoniem van C.J. Schneider (1932-2011). Hij werd geboren in Batavia en werkte enige jaren als bestuursambtenaar in het toenmalige Nederlands Nieuw-Guinea. Later werd hij diplomaat en schreef met enige regelmaat romans en korte verhalen gebaseerd op  zijn belevenissen op de verschillende standplaatsen.  Zijn laatste diplomatieke functie vervulde hij van 1986 tot 1989 in de DDR. Over deze periode schreef hij later de roman "Quadriga" die pas in 2010 verscheen.

"Met stille trom" is pas na zijn dood verschenen en toch was dit eigenlijk zijn debuut. Na enkele losse verhalen schreef hij dit boek in 1962 tijdens een verlofperiode in Europa, toen hij bestuursambtenaar was in de Baliemvalei in het Centrale Bergland van Nieuw-Guinea. Het boek lag al bij de drukker, toen hij besloot het terug te trekken. In zijn voorwoord zegt hij daarover, dat de omstandigheden na de inlevering van het manuscript dusdanig waren veranderd, dat hem dat raadzamer leek. Nieuw-Guinea was inmiddels overgedragen aan de Indonesiërs, veel van de beschreven personen zouden zichzelf herkennen en zich misschien gekwetst voelen (al had hij dat niet zo bedoeld) en hij moest op zoek naar ander werk en daarbij kon zijn stellingname in het boek wel eens tegen hem gaan werken. Bovendien vroeg hij zich af of er wel duidelijk genoeg in naar voren kwam dat de Hollanders echt het beste met de Papoea's voor hadden en dat ze niet de kans kregen dat te bewijzen. Inmiddels heeft de tijd geleerd, dat zijn gevoel, dat hij gedwongen werd ze in de steek te laten en dat dat niet gunstig voor ze was, een juist voorgevoel is gebleken.
Toen hij het manuscript enkele jaren geleden weer tegenkwam en het herlas, besloot hij dat nu de tijd rijp was om het toch uit te geven. De meeste herkenbare personen (ze hebben allemaal andere namen) leven niet meer, hij is zelf uit dienst en de Papoea's zijn de grote verliezers geworden, dankzij de bemoeizucht  van allerlei internationale instanties en desinteresse van de Nederlandse regering. Hij paste het manuscript aan, maar overleed helaas voor het boek verscheen.

Leeservaring

In eerste instantie noemde hij het boek een roman, nu heeft het als ondertitel: een journaal. Voor allebei valt iets te zeggen. We krijgen een chronologisch verslag te lezen van wat Controleur Dekker (=Springer) meemaakt, nadat hij als opvolger van de vorige controleur aangesteld wordt in het district rond het dorpje Zakar. Aanleiding daarvoor is een incident (waarbij een Papoea-krijger zijn arm breekt) dat door de Indonesiërs opgeblazen wordt om aan de wereld te tonen hoe vreselijk de Nederlanders zich gedragen in hun kolonie.( Na de onafhankelijkheid van Indonesië  in 1947 was Nieuw-Guinea onder Nederlands bestuur gebleven met de bedoeling er een onafhankelijke Papoeastaat van te maken. Internationaal wordt er echter een steeds grotere druk uitgeoefend op Nederland om de kolonie over te dragen aan Indonesië.)

De belevenissen van Dekker worden vrij gedetailleerd beschreven. Enerzijds zijn er de mensen in het dorp: gezinnen, arbeiders, politie, de dokter, een paar bergbeklimmers, een antropoloog, zendelingen. Het is een mengeling van Europeanen, Australiërs, Zakari, Indo's (voormalige KNIL-militairen). In het buitengebeid leven de Papoea's die voortdurend op voet van stammenoorlog staan met elkaar staan. Duidelijk wordt dat het handjevol politieagenten dat aan het district is toegewezen niet voldoende is om de rust te bewaren.  Niemand van het Nederlands bestuur gelooft er nog in dat ze nog lang in Nieuw-Guinea zullen blijven, er worden voorbereidingen getroffen voor de evacuatie van de gezinnen en ambtenaren en de infiltratie van Indonesische troepen neem toe.

Dat het ook een roman genoemd kan worden, komt door de manier waarop Springer de verschillende dorpsbewoners, bezoekers en hun onderlinge verhoudingen beschrijft . En de humor, waarmee hij de moedeloos makende toestand waarin Dekker verkeert, weet te verlichten. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de antropoloog, die de boel saboteert door te proberen tot elke prijs de Papoeastammen in het stenen tijdperk vast te houden, voor de onbehouwen dokter, voor de frivole resident, de aantrekkelijke vrouw van de politiecommandant, twee kibbelende en onverstandige bergbeklimmers en niet in de laatste plaats de rivaliserende zendelingen en missionarissen. Hij gebruikt ze ook om vooroordelen ter sprake te brengen en te filosoferen over o.a. wat wel en niet van de antropologie verwacht mag worden.

Er staan in de uitgave enkele foto's van het gebied en het dorp en van Schneider (Springer) tijdens zijn werk daar. Wat ik echter miste was een kaart van het gebied. Gelukkig had ik mijn oude Bos-atlas uit 1959 nog, zodat ik me met enige moeite een beeld kon vormen van de geografie van Nieuw-Guinea. Springer roept wellicht met zijn boek opnieuw de vraag op: heeft Nederland te gemakkelijk opgegeven? Of was de internationale opinie, gevoed door Indonesië, zo zeer tegen de Nederlandse overheersing gekant, dat er geen andere oplossing meer was? Mede daarom is het wellicht interessant om in Museum Bronbeek te Arnhem tussen 4 oktober 2014 en 15 januari 2015 de tentoonstelling " ‘Met stille trom. F. Springer en het einde van Nieuw-Guinea’ te gaan bekijken. (KLIK HIER)

Tijd genoeg dus nog om eerst  dit boek te lezen en misschien de kennis over deze geschiedenis wat bij te spijkeren? En wie zich daarna geroepen voelt, toch nog iets voor de in de steek gelaten Papoea-bevolking te betekenen, kan hier terecht: Stichting Duurzame Samenleving Papua Barat (KLIK HIER)

Achteraf zei Springer: "Ik had juist toen de kans moeten grijpen om het publiek te laten weten hoe wij op onze onooglijke bestuurspostjes verbeten onze plicht tegenover de aan ons toevertrouwde Papoea's bleven doen, al hadden de grote buitenwereld en ook het moederland ons allang opgegeven. (......) En zo ontfutsel ik  "Met stille trom" toch aan de vergetelheid, al is het maar als een laat eerbetoon aan hen die tot het bittere einde hun taak bleven uitvoeren, een betere zaak waardig, naar gebleken is."

F. Springer - Met stille trom : een journaal.  Amsterdam, Querido, 2012. Geb., 235 pg., met foto's. ISBN: 978-90-214-4212-9.

© JannieTr, 29 augustus 2014.


Ik las dit boek als 15/20 voor de Ik lees Nederlands uitdaging 2014 .

Geen opmerkingen:

Een reactie posten